Evlilik birliğinin boşanma yoluyla sona ermesinde anlaşmalı ve çekişmeli boşanma davası olmak üzere iki farklı boşanma davası tipi bulunmaktadır. Genel olarak çekişmeli boşanma davaları ülkemizde yaygın olup çekişmeli boşanmada ise genel boşanma sebebine dayanılmaktadır. Genel boşanma sebebi ise ‘’Evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeniyle boşanma’’dır. Bu nedenle açılan davalarda ‘’kusur’’ en önemli faktördür. Yazımızda çekişmeli boşanmanın ne olduğuna, çekişmeli boşanmada kusur sayılabilecek durumlara örnekler verilmiştir.
I. Çekişmeli Boşanma Nedir?
Çekişmeli boşanma, basitçe açıklanacak olursa anlaşmalı olmayan boşanma türüdür. Genelde taraflar anlaşamaz ise yahut anlaşmalı boşanma davası sürerken yeni anlaşmazlıklar çıkması durumunda çekişmeli boşanma davası görülür. Çekişmeli boşanma davasında taraflar anlaşmazlık içerisinde olduğu için, velayet, nafaka, mal rejimi, tazminatlar gibi hususlarda hakim karar verir. Hakimin kararını vermesinde en büyük faktör ise (velayette bu faktör daha az etkisini gösterir) kusurdur.
II. Çekişmeli Boşanma Davasının Şartları
Çekişmeli boşanma davası açabilmek belli şartlar öngörülmüştir. Ancak belirtmek gerekir ki genel boşanma sebebi olan evlilik birliğinin temelden sarsılması nedenli boşanma davasında davanın açılması için bir süre şartı bulunmamaktadır. Bilindiği üzere anlaşmalı boşanma davasının açılabilmesi için 1 yıl evlilik sürecinin dolmuş olması gerekmekte iken çekişmeli boşanmada böyle bir şart bulunmamaktadır.
III. Genel Boşanma Sebepleri
Genel boşanma sebepleri, evlilik birliğinin temelinden sarsılmasına neden olabilecek durum ve olgulardır. Mahkeme durum ve olguları değerlendirerek evliliğin taraflar için çekilmez hale geldiğini tespit eder ve tarafların boşanmalarına karar verir.
IV. Özel Boşanma Sebepleri
Özel boşanma sebepleri kanunda sayılıdır. Özel boşanma sebeplerine dayalı davalarda belirli şartlar öngörülmüştür. Örneğin terk nedeniyle boşanmada ihtar şartı bulunmaktadır.
Özel boşanma sebepleri;
Zina (Aldatma) TMK m. 161: Eşlerden birinin, diğerini aldatması, üçüncü bir şahısla cinsel ilişki yaşaması durumunda zina nedenine dayalı boşanma davası açılabilir. Uygulamada genelde zina olgusunun kanıtlanması zor olduğundan direkt olarak TMK m. 161 üzerinden dava açılmayıp 166’dan dava açılır ve zina da ayrı bir sebep olarak dava dilekçesine eklenir.
Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış TMK m. 162 : Eşlerden birinin, diğerinin hayatına kastetmesi veya ona ağır hakaretlerde bulunmasıdır. Burada önemli olan hayata kast veya pek kötü onur kırıcı davranış üzerinden fiili öğrenme tarihinden itibaren 6 ay içinde ve her halükarda fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren 5 yıl içinde dava açılması gerektiğidir. Ayrıca burada da af olgusu önemlidir. Eş, diğer eşin davranışını affetmiş ise dava hakkı düşer.
Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme TMK m. 163 : Eşlerden birinin, suç işlemesi, haysiyetsiz hayat sürmesi durumunda bu dava her zaman açılabilir.
Terk TMK m. 164: Eşlerden birinin, haklı sebep olmaksızın ortak konutu (birlikte yaşadıkları) terk etmesi ve bu terk halinin en az altı ay sürmesi sonrası diğer eşin ihtarına rağmen dönmemesi durumunda terk nedenine dayalı boşanma davası açılabilir.
Akıl Hastalığı TMK m. 165 : Eşlerden birinin, resmi sağlık kurulu raporuyla tedavi edilemez bir akıl hastalığına yakalanmasının tespiti ve bu durumun evlilik birliğini çekilmez hale getiriyor olması şarttır.
V. Çekişmeli Boşanmada Hangi Davranışlar Kusur Sayılır?
Boşanma davalarında kusur, basitçe ifade edilecek olursa evlilik birliğinin getirdiği yükümlülüklerin yerine getirilmemesidir. Kusur sayılan başlıca durumlara örnek vermek gerekirse:
Sadakatsizlik: Eşin, evlilik dışı ilişkilerde bulunması, eşin sadakatsiz davranışları
Şiddet Uygulama: Eşe fiziksel şiddet, ekonomik şiddet, psikolojik şiddet uygulanması
Alkol veya Madde Bağımlılığı: Evlilik birliğini olumsuz etkileyecek bağımlılıklar
Hakaret ve Küçük Düşürücü Sözler: Eşe sürekli olarak hakaret içerir sözler sarf etmek
Aile İçi İletişimsizlik: Eşle duygusal , cinsel veya fiziksel iletişimi kesmek.
Aşırı Kıskançlık ve Baskı: Eşi sürekli kontrol altında tutmaya çalışmak, sosyal hayatını kısıtlamak, Instagram şifresini zorla almaya çalışmak, sosyal medya hesaplarını ‘’sahte’’ hesaplar ile sürekli takip etmek
Eşin Ailesine Karşı Saygısızlık: Eşin ailesine karşı sürekli saygısız davranışlarda bulunmak, örf ve adetler ile alay etmek.
Ekonomik Sorumlulukları Yerine Getirmeme: Ailenin maddi geçiminin sağlanması adına üzerine düşen görevlerin yerine getirilmemesi
Evi Terk Etme: Haklı bir sebep olmaksızın ortak konutu terk edip gitmek
1. Sadakatsizlik ve Aldatma
Eşin evlilik dışı bir ilişki yaşaması
Sürekli karşı cins ile tanışmak, bu tanışmaları flört boyutuna taşımak
İş arkadaşlarıyla flörtöz mesajlaşmalarda bulunmak ve uygunsuz sosyal medya kullanımı
Gece geç saatlere kadar diğer eşin bilmediği insanlarla haber vermeden dışarıda vakit geçirme
2. Fiziksel ve Psikolojik Şiddet
Eşe fiziksel şiddet uygulamak (darp, tokat, yumruk vb.)
Sürekli bağırmak, tehdit etmek veya korkutmak
Eşi ailesinden, arkadaşlarından uzaklaştırmaya çalışmak
Pasif agresif davranışlar sergilemek, eşe sürekli soğuk davranmak
3. Hakaret ve Küçük Düşürücü Sözler
Eşe sürekli aşağılayıcı ifadeler kullanmak
Küfürlü veya ağır sözler sarf etmek
Eşi ailesi veya arkadaşlarının yanında küçük düşürmek
4. Ekonomik Sorumlulukları Yerine Getirmeme
Evin temel giderlerine katkıda bulunmamak
Maaşını veya mal varlığını saklamak, gizli bir mal varlığı oluşturmak
Eşi ekonomik baskı altına almak, maddiyatı bir manipüle aracı olarak kullanmak
5. Ortak Konutu Terk Etme
Geçerli ve haklı sebep olmaksızın ortak konutu terk etmek
Uzun süre eve dönmeyip eşi yalnız bırakmak
Mahkemenin ihtarına rağmen eve dönmemek (Terk nedeniyle boşanma)
6. Aşırı Kıskançlık ve Baskıcı Davranışlar
Eşin telefonunu veya sosyal medya hesaplarını gizlice karıştırmak
Eşin kimlerle görüştüğünü, kimi takip ettiğini, ne giydiğini sürekli sorgulamak
Eşin kıyafet seçimlerine sürekli karışmak, onu kapalı veya açık giyinmeye zorlamak
Eşin iş veya sosyal hayatına kısıtlamalar getirmek
7. Aile İçi İletişimsizlik
Eşle duygusal veya fiziksel iletişimi tamamen kesmek
Sürekli ilgisiz ve duyarsız davranmak
Ev içinde sessiz kalmak, pasif agresif psikolojik baskı uygulamak
8. Alkol ve Madde Bağımlılığı
Aşırı alkol tüketimi
Uyuşturucu madde bağımlılığı, bağımlı olmasa dahi kullanımı
Sarhoşken veya madde etkisi altındayken kavga çıkarmak, eşe zarar vermek
9. Eşin Ailesine ve Yakınlarına Karşı Saygısızlık
Eşin ailesine hakaret etmek
Aile bireyleriyle sık sık kavga etmek
Kayınvalide ve kayınpeder gibi yakın akrabalarla sürekli tartışmak
10. Çocuklara Kötü Davranışlar
Çocuklara fiziksel veya psikolojik şiddet uygulamak
Çocukları manipüle ederek eşe karşı kışkırtmak
Çocukların giyimini, bakımını ihmal etmek
11. Gaslighting (Psikolojik Manipülasyon)
Eşi bilinçli olarak yanlış yönlendirerek kendi akıl sağlığından şüphe etmesine neden olmak
Gerçekleri çarpıtmak, inkâr etmek veya “öyle bir şey olmadı, yanlış hatırlıyorsun” gibi ifadelerle eşin kendine akıl sağlığına olan güvenini sarsmak
Eşi sürekli suçlu hissettirmek, manipüle ederek haksız olduğu halde özür dilemeye zorlamak
Eşin hafızasını, algısını veya duygularını sorgulamasına sebep olmak, şizofreni muamelesi yapmak
Gaslighting, duygusal istismarın ciddi bir türüdür ve mağdur tarafın psikolojik sağlığını olumsuz etkileyerek evlilik birliğini temelinden sarsabilir. Mahkemeler, bu tür manipülatif davranışları da boşanma davalarında kusur unsuru olarak değerlendirebilir.
VI. Kusur Oranının Belirlenmesi
Çekişmeli boşanma davalarında, mahkeme tarafların kusur oranlarını, tarafları ve tanıkları dinleyerek belirler. Kusur oranının tespiti, boşanmanın mali sonuçlarında önemli etkiye sahiptir.
VII. Kusur Oranının Boşanma Sonuçlarına Etkisi
Kusur oranı, boşanmanın mali ve hukuki sonuçlarını doğrudan etkiler:
Maddi ve Manevi Tazminat: Daha az kusurlu veya kusursuz eş, diğer eşten tazminat talep etme hakkına sahip olacaktır.
Velayet: Çocukların velayeti konusunda kusur durumu göze alınabilir. Ancak her zaman çocuğun üstün yararı önde gelir.
VIII. SONUÇ:
Boşanma davaları, anlaşmalı boşanma ve çekişmeli boşanma olarak ikiye ayrılır. Çekişmeli boşanmanın ise farklı farklı alt başlıkları bulunmaktadır. En genel ve en yaygın çekişmeli boşanma sebebi ‘’evlilik birliğinin temelden sarsılması nedeniyle boşanma’’dır. Çekişmeli boşanmada en önemli ve sonuca en etkili faktör ise kusur durumudur. Kusur, diğer eşe karşı yapılan, diğer eşi zedeleyecek her türlü davranış olabilir. Bu ekonomik, fiziksel, psikolojik ve sosyal tutum ve davranışlarla kendini gösterebilir. Kusura ilişkin değerlendirme yapılırken ispat büyük önem taşır. Kusurun ispatında her zaman açık deliller olmayabilir. Kimi zaman tanık beyanları kimi zaman Whatsapp mesajları delil olarak kullanılabilse de kusurun tamamını bazı durumlarda birkaç olayı birleştirerek mahkemeye izah etmek gerekebilir. Bu nedenle çekişmeli boşanma davalarında alanında uzman bir avukatla (boşanma avukatı) çalışmak önem arz eder.
*Bu makale Av. Alperen Kürşat Bilge (https://www.alperenkursatbilge.av.tr/) ile birlikte kaleme alınmıştır.
***Bu makale tavsiye niteliğinde oluıp okuyucuya yol göstermesi amacıyla hazırlanmıştır. Bir boşanma davasında taraf iseniz yahut dava açma niyetiniz var ise bir avukat ile görüşmeniz tavsiye edilir. İşbu makale nedeniyle hukuki sorumluluk okuyucuya aittir.
Comments