Nafaka Nasıl Belirlenir ve Kimler Nafaka Alabilir?
- Koca Avukatlık Bürosu
- 25 Eki 2024
- 7 dakikada okunur
1. Nafaka Nedir?
Nafaka, hukuken destek ihtiyacı olan bir kişinin, bu desteği sağlayabilecek bir başka kişi tarafından ekonomik anlamda desteklenmesi anlamına gelir. Türk Medeni Kanunu'na göre nafaka, özellikle boşanma veya ayrılık durumlarında gündeme gelir ve genellikle maddi zorluk yaşayan eşe ya da çocuklara yönelik bir yardım olarak karşımıza çıkar. Nafakanın temel amacı, ekonomik dengeyi sağlamak ve boşanma sonrası mağduriyet yaşanmasını önlemektir.
Nafaka, üç temel kategoriye ayrılır:
Yoksulluk nafakası: Boşanma sonrası yoksulluğa düşen eşin talep edebileceği nafaka türüdür.
İştirak nafakası: Boşanma sonrası çocuğun bakım masraflarının karşılanması için ödenen nafakadır.
Tedbir nafakası: Boşanma sürecinde eş veya çocuklar için ödenen geçici nafakadır.
2. Nafaka Türleri
Nafaka, boşanma sürecinde ve sonrasında tarafların ekonomik durumlarını dengelemek amacıyla belirlenir. Her nafaka türünün kendine özgü şartları ve hesaplama yöntemleri vardır.
a) Yoksulluk Nafakası
Yoksulluk nafakası, boşanma sonrası maddi açıdan zor duruma düşen eşe ödenen maddi destektir. Yoksulluk nafakasının temel şartı, boşanma sonrası yoksulluğa düşecek olan eşin bu yardımı talep etmesidir. Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesine göre, boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan taraf, daha az kusurlu olması şartıyla nafaka talep edebilir. Yani, boşanmada tamamen kusurlu olan taraf yoksulluk nafakası talep edemez.
Yoksulluk Nafakasının Şartları:
Yoksulluğa düşme durumu: Nafaka talep eden kişinin boşanma sonrası maddi zorluk çekmesi gerekir.
Daha az kusurlu olma: Nafaka talebinde bulunan tarafın boşanmada tamamen kusurlu olmaması gerekir.
Yoksulluk nafakası, süresiz olarak bağlanabilir ve taraflardan birinin talebi üzerine mahkemece arttırılabilir, azaltılabilir veya tamamen kaldırılabilir.
b) İştirak Nafakası
İştirak nafakası, boşanma sonrası çocukların bakım ve eğitim masraflarının karşılanması amacıyla ödenir. Çocuğun velayeti hangi ebeveynde olursa olsun, diğer ebeveynin çocuğun bakım masraflarına katkıda bulunma yükümlülüğü vardır. İştirak nafakası, çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlar.
İştirak Nafakasının Şartları:
Çocuğun bakımı: Çocuğun bakımını üstlenen ebeveynin, çocuğun masraflarını karşılayamayacak durumda olması gerekir.
Velayetin belirlenmesi: Çocuğun velayeti diğer ebeveyne verilmişse, velayet hakkı olmayan ebeveyn çocuğa maddi destek sağlar.
İştirak nafakası, çocuğun eğitim hayatı devam ettiği sürece veya çocuğun kendine yetebilecek ekonomik duruma ulaşana kadar ödenmeye devam eder.
c) Tedbir Nafakası
Tedbir nafakası, boşanma davası süresince eşlerden birinin veya çocukların geçimlerini sağlayabilmesi için mahkeme tarafından geçici olarak ödenen nafakadır. Bu nafaka türü, boşanma davası sonuçlanana kadar devam eder ve boşanma kararının verilmesiyle son bulur.
Tedbir Nafakasının Şartları:
Geçici ekonomik destek: Boşanma davası devam ederken eş veya çocukların maddi ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla ödenir.
Mahkeme kararıyla belirlenir: Mahkeme, davanın devam ettiği süreçte taraflardan birinin ekonomik desteğe ihtiyaç duyduğuna kanaat getirirse tedbir nafakasına hükmedebilir.
3. Nafaka Nasıl Belirlenir?
Nafaka miktarının belirlenmesi, çeşitli hukuki ve ekonomik faktörlere bağlıdır. Mahkemeler nafaka belirlerken tarafların mali durumu, ihtiyaçları ve nafaka talep eden kişinin kusur oranı gibi unsurları göz önünde bulundurur.
a) Tarafların Ekonomik Durumu
Nafaka miktarı, tarafların maddi gelirlerine göre belirlenir. Nafaka talep eden kişinin mevcut ekonomik durumu, gelir durumu, çalışıyor olup olmaması, mal varlığı ve genel hayat standartları dikkate alınarak bir değerlendirme yapılır. Aynı şekilde nafaka ödemekle yükümlü tarafın da ekonomik durumu göz önünde bulundurulur. Mahkemeler, tarafların gelir seviyesini, taşınmaz mallarını, taşınır mallarını ve banka hesaplarını inceleyerek nafaka miktarını belirler.
b) Tarafların İhtiyaçları
Nafaka talep eden kişinin ekonomik ihtiyaçları da nafaka belirlenmesinde önemli bir etkendir. Özellikle iştirak nafakasında, çocuğun eğitim, sağlık ve genel bakım masrafları dikkate alınarak nafaka miktarı belirlenir. Yoksulluk nafakasında ise, talep eden eşin boşanma sonrası yaşadığı maddi zorluklar, iş bulma olasılığı ve genel ihtiyaçları göz önüne alınır.
c) Kusur Oranı
Nafaka talep eden tarafın kusur oranı, özellikle yoksulluk nafakasında önemli bir faktördür. Mahkeme, nafaka talebinde bulunan kişinin boşanmadaki kusur oranını değerlendirir. Daha az kusurlu olan taraf yoksulluk nafakası alabilirken, tamamen kusurlu olan taraf nafaka talebinde bulunamaz.
d) Çocukların İhtiyaçları
İştirak nafakası belirlenirken çocukların yaşı, eğitim durumu, sağlık ihtiyaçları ve genel bakım masrafları göz önüne alınır. Mahkemeler, çocuğun gelecekteki eğitim masraflarını da dikkate alarak iştirak nafakasına hükmedebilir.
4. Kimler Nafaka Alabilir?
Nafaka alabilecek kişiler, kanunlar tarafından belirlenmiş olup, genellikle boşanma sonrasında maddi zorluk çeken eş veya çocuklardır. Bunun dışında, bazı özel durumlarda aile bireyleri arasında da nafaka talebi söz konusu olabilir.
a) Boşanma Sonrası Eşler
Boşanma sonrasında ekonomik açıdan zor duruma düşen eş, yoksulluk nafakası talebinde bulunabilir. Bu nafaka türü, boşanmada daha az kusurlu olan eşe verilir ve genellikle süresizdir. Ancak nafaka miktarı zaman içinde değişebilir ya da tarafların ekonomik durumlarına göre mahkeme tarafından kaldırılabilir.
b) Çocuklar
Boşanma sonrasında çocukların bakımı ve eğitimi için iştirak nafakası talep edilebilir. Çocuğun velayetini alan ebeveyn, diğer ebeveynden iştirak nafakası alabilir. İştirak nafakası, çocuğun maddi ihtiyaçlarının karşılanması için ödenir ve çocuğun reşit olmasına kadar devam eder. Çocuk eğitim hayatına devam ediyorsa, nafaka bu süre boyunca da devam edebilir.
c) Aile Bireyleri
Türk hukukunda, bazı durumlarda aile bireyleri arasında da nafaka talep edilebilir. Özellikle bakıma muhtaç aile bireyleri (anne, baba, kardeş gibi) nafaka talebinde bulunabilir. Bu durumda, nafaka talep eden kişinin ekonomik olarak zor durumda olması ve nafaka ödemesi beklenen tarafın da mali olarak bu desteği sağlayabilecek durumda olması gerekir.
5. Nafaka Miktarı
Nafaka miktarı, nafaka türüne göre farklılık gösterir ve mahkeme tarafından belirlenir. Nafaka miktarının belirlenmesinde tarafların gelir durumu, yaşam standartları, nafaka talebinde bulunan kişinin ihtiyaçları ve nafaka yükümlüsünün ödeme kapasitesi dikkate alınır. Ancak, nafaka miktarı zaman içerisinde değişiklik gösterebilir ve tarafların ekonomik durumlarındaki değişiklikler doğrultusunda arttırılabilir, azaltılabilir veya tamamen kaldırılabilir.
a) Yoksulluk Nafakası Miktarı
Yoksulluk nafakası, nafaka talep eden kişinin boşanma sonrası maddi ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde belirlenir. Bu nedenle, yoksulluk nafakasının miktarı, tarafların mali durumlarına göre değişiklik gösterir. Nafaka talep eden eşin geçimini sağlaması için gereken minimum ihtiyaçlar göz önünde bulundurulur. Mahkeme, tarafların gelir durumunu inceleyerek yoksulluk nafakasına hükmeder ve bu nafaka süresiz olarak ödenebilir.
Ancak, yoksulluk nafakası talep eden kişi yeniden evlenirse, nafaka hakkı ortadan kalkar. Aynı şekilde, nafaka alan tarafın ekonomik durumu iyileşirse, nafaka miktarı azaltılabilir ya da nafaka tamamen kaldırılabilir.
b) İştirak Nafakası Miktarı
İştirak nafakası, çocuğun eğitim, sağlık ve genel bakım masraflarını karşılamak amacıyla belirlenir. Çocuğun yaşı, eğitim durumu ve özel sağlık ihtiyaçları dikkate alınarak nafaka miktarı hesaplanır. İştirak nafakası, çocuğun reşit olana kadar devam eder; ancak çocuğun eğitim hayatı devam ediyorsa, bu nafaka üniversite eğitimi süresince de devam edebilir.
Mahkeme, nafaka yükümlüsünün ekonomik durumunu değerlendirerek iştirak nafakası miktarını belirler. Çocuğun ihtiyaçlarında veya nafaka ödeyen tarafın mali durumunda önemli bir değişiklik olması durumunda, nafaka miktarı yeniden değerlendirilebilir ve gerekli hallerde artırılabilir ya da azaltılabilir.
c) Tedbir Nafakası Miktarı
Tedbir nafakası, boşanma davası süresince geçici olarak ödenen bir nafaka türü olduğu için, mahkeme bu nafakayı belirlerken tarafların maddi durumunu, dava sürecindeki masrafları ve boşanma gerçekleşene kadar tarafların temel ihtiyaçlarını göz önünde bulundurur. Tedbir nafakası, boşanma davası sonuçlanana kadar devam eder ve dava sonuçlandığında bu nafaka yoksulluk nafakası veya iştirak nafakası ile yer değiştirir.
6. Nafaka Ödeme Süresi ve Koşulları
Nafakanın ödenme süresi ve şartları nafaka türüne göre farklılık gösterir. Yoksulluk nafakası süresiz olarak ödenebilirken, iştirak nafakası genellikle çocuğun reşit olana kadar devam eder. Bununla birlikte, bazı durumlarda nafakanın ödenme süresi sona erebilir ya da belirli şartlar altında durdurulabilir.
a) Yoksulluk Nafakasının Ödeme Süresi
Yoksulluk nafakası, nafaka talebinde bulunan kişinin yoksulluğu devam ettiği sürece ödenir. Nafaka alan kişinin yeniden evlenmesi, resmi olarak bir başkasıyla yaşaması veya gelir durumunun iyileşmesi gibi durumlar, yoksulluk nafakasının sona ermesine neden olabilir. Aynı şekilde, nafaka ödeyen kişinin ekonomik durumunun kötüleşmesi de nafakanın azaltılmasına ya da sona ermesine neden olabilir.
b) İştirak Nafakasının Ödeme Süresi
İştirak nafakası, çocuğun reşit olana kadar ödenir. Ancak çocuğun eğitim hayatı devam ediyorsa, iştirak nafakası üniversite eğitimi boyunca da devam edebilir. Çocuk ekonomik olarak kendine yetebilecek bir duruma geldiğinde veya nafaka yükümlüsü zor durumda kaldığında, iştirak nafakası kaldırılabilir ya da yeniden değerlendirilebilir.
c) Tedbir Nafakasının Ödeme Süresi
Tedbir nafakası, boşanma davası süresince geçici olarak ödenir ve boşanma kararıyla birlikte sona erer. Boşanma sonucunda mahkeme, yoksulluk nafakası ya da iştirak nafakasına hükmedebilir ve tedbir nafakası bu kararlara dönüşür.
7. Nafakanın Arttırılması ve Azaltılması
Nafaka miktarı, nafaka alan ya da ödeyen tarafların maddi durumlarına ve ihtiyaçlarına göre zaman içerisinde değiştirilebilir. Türk Medeni Kanunu’na göre, nafaka miktarı tarafların ekonomik durumlarında meydana gelen önemli değişiklikler sonucunda yeniden değerlendirilebilir.
a) Nafakanın Arttırılması
Nafaka alan tarafın ihtiyaçlarının artması veya nafaka ödeyen tarafın maddi durumunun iyileşmesi durumunda, nafaka miktarının arttırılması talep edilebilir. Örneğin, çocuğun eğitim masraflarının artması ya da nafaka ödeyen tarafın gelirinde ciddi bir artış olması gibi durumlar, nafaka miktarının arttırılmasına neden olabilir. Bu tür talepler mahkemeye başvurarak yapılır ve mahkeme, tarafların maddi durumunu yeniden değerlendirerek karar verir.
b) Nafakanın Azaltılması
Nafaka ödeyen kişinin gelirinin düşmesi veya nafaka alan tarafın ekonomik durumunun iyileşmesi gibi durumlarda, nafaka miktarının azaltılması talep edilebilir. Örneğin, nafaka ödeyen kişinin işini kaybetmesi ya da gelirinin ciddi anlamda düşmesi halinde, nafakanın azaltılması için mahkemeye başvurulabilir. Mahkeme, bu talepleri değerlendirerek nafaka miktarının yeniden düzenlenmesine karar verebilir.
8. Nafakanın Kaldırılması
Nafaka, belirli durumlarda tamamen kaldırılabilir. Türk Medeni Kanunu’na göre, yoksulluk nafakası veya iştirak nafakası ödeyen taraf, belirli şartlar altında nafaka ödemeyi durdurabilir. Nafakanın kaldırılmasına neden olabilecek durumlar şunlardır:
Yeniden evlenme: Nafaka alan eşin yeniden evlenmesi durumunda yoksulluk nafakası kaldırılır.
Resmi olmayan birliktelik: Nafaka alan tarafın, bir başkasıyla fiilen birlikte yaşadığı tespit edilirse, nafaka kaldırılabilir.
Gelir düzeyinde değişiklik: Nafaka alan tarafın ekonomik durumunun iyileşmesi ya da nafaka ödeyen tarafın ekonomik sıkıntıya girmesi, nafakanın kaldırılmasına neden olabilir.
9. Nafaka Davası Nasıl Açılır?
Nafaka talebinde bulunmak isteyen taraf, boşanma davası sırasında ya da boşanma sonrasında nafaka talebinde bulunabilir. Nafaka davası açmak için nafaka talep eden tarafın bir dilekçe ile mahkemeye başvurması gerekir. Bu dilekçede nafaka talebinin gerekçeleri, nafaka talep eden kişinin ve nafaka yükümlüsünün maddi durumları ayrıntılı olarak belirtilmelidir. Mahkeme, tarafların gelir ve gider durumlarını, yaşam standartlarını, ihtiyaçlarını ve boşanmadaki kusur oranlarını göz önünde bulundurarak nafaka talebini değerlendirir.
a) Nafaka Talebi İçin Gerekli Belgeler
Nafaka talebinde bulunan kişi, mahkemeye başvurarak nafaka talebini resmi olarak iletebilir. Bu başvuruda şu belgeler gerekli olabilir:
Tarafların gelir durumunu gösteren belgeler (maaş bordrosu, banka hesap dökümleri, vergi beyannameleri)
Tarafların mal varlığını gösteren belgeler
Nafaka talebinin gerekçelerini açıklayan dilekçe
Çocuk varsa, çocuğun bakım ve eğitim masraflarını gösteren belgeler.
Mahkeme, bu belgeleri inceleyerek nafaka talebine karar verir ve nafaka miktarını belirler.
Sonuç
Nafaka, boşanma ya da ayrılık sonrasında tarafların maddi dengesini sağlamak için önemli bir hukuki müessesedir. Yoksulluk nafakası, iştirak nafakası ve tedbir nafakası gibi farklı türleri bulunan bu destek, tarafların ekonomik durumlarına göre belirlenir. Nafaka miktarı, tarafların mali durumu ve ihtiyaçlarına göre zaman içerisinde arttırılabilir ya da azaltılabilir. Nafaka alabilecek kişiler ise boşanma sonrası yoksulluğa düşen eşler, çocuklar ve bazı özel durumlarda aile bireyleridir.
Nafaka süreci karmaşık bir hukuk süreci olup, tarafların ekonomik koşullarına göre dinamik bir yapıya sahiptir. Bu nedenle, nafaka talebi ya da nafaka ödeme yükümlülüğü olan kişilerin hukuki destek alması önerilir.
댓글