Yakınlarımızı kaybetmenin derin üzüntüsü geçtikten sonra gündeme gelen ‘’miras’’ konusu pek çok hukuki uyuşmazlığa sebebiyet verebilir. Kimi zaman dava hakkını bilmeyen taraflar mağdur olabileceği gibi kimi zaman da etkin bir dava yönetimi sağlayamayan tarafların mağdur olması gündeme gelebilecektir. Türk Medeni Kanunu miras hukukuna ilişkin düzenlemeler içermektedir. Kanun genelde açıklayıcı hükümler içerse de ayrık hükümlerin varlığı, özel yetki kuralları, görevli ve yetkili mahkeme konusundaki özel hükümler ‘’miras davası’’nın bir avukatla yürütülmesini gerekli kılmaktadır. İşbu bilgi notumuz miras paylaşımı, zümre sistemi ve sağ kalan eşin miras payı hakkında okuyucuya yol göstermek amacıyla ilginize sunulmuştur. (Bu makale bilimsel mütalaa niteliği taşımamaktadır. Miras uyuşmazlıklarında avukatınıza danışınız.)
Miras Paylaşımında Zümre Sistemi ve Sağ Kalan Eşin Miras Hakkı
Miras hukukunda, mirasın nasıl paylaşılacağı belirlenirken Türk Medeni Kanununa göre belirli kurallar uygulanır. Türkiye'de miras paylaşımının temelinde zümre sistemi olarak bilinen sistem kullanılmaktadır. Bununla birlikte, sağ kalan eşin miras hakkı da özel hükümler çerçevesinde korunmaktadır.
Zümre Sistemi Nedir?
Türk Medeni Kanunu'na göre miras paylaşımı, zümre sistemi esasına dayanır. Zümre sistemi, mirasçıların derecelerine göre sınıflandırıldığı bir yapıdır. Buna göre mirasçılar şu şekilde sıralanır:
1. Zümre: Altsoy (Birinci Derece Mirasçılar)
Birinci zümre mirasçılar, murisin (miras bırakanın) altsoyudur. Yani çocukları, torunları ve onların çocukları bu gruba dahildir. Miras paylaşımı şu şekilde gerçekleşir:
Murisin çocukları eşit olarak mirastan pay alır.
Eğer murisin çocuğu vefat etmişse, o çocuğun miras hakkı kendi altsoyuna geçer.
Altsoy bulunuyorsa, diğer zümreler mirastan pay alamaz.
2. Zümre: Anne, Baba ve Kardeşler (İkinci Derece Mirasçılar)
Murisin altsoyu yoksa, ikinci zümre devreye girer:
Murisin anne ve babası sağ ise mirası eşit olarak paylaşırlar.
Anne veya baba vefat etmişse, onların yerine murisin kardeşleri mirasçı olur.
Kardeşlerden biri vefat etmişse, onun çocukları mirastan pay alır.
3. Zümre: Büyükbaba, Büyükanne ve Onların Çocukları (Üçüncü Derece Mirasçılar)
İlk iki zümrede mirasçı yoksa üçüncü zümre devreye girer:
Murisin büyükanne ve büyükbabası mirasçıdır.
Eğer büyükanne veya büyükbaba hayatta değilse, onların çocukları (murisin amcaları, halaları, teyzeleri ve dayıları) mirastan pay alır.
Mirasçı Yoksa Devlet Mirasçı Olacaktır
Yukarıda sayılan zümrelerden hiçbiri bulunmuyorsa, mirasın tamamı Devlete kalır. Devlet, bu durumda son mirasçı olarak kabul edilir. Ölenin tüm borçları ve malvarlığı hazineye geçer.
Sağ Kalan Eşin Miras Hakkı
Eş, yasal mirasçılar arasında özel bir konuma sahiptir. Sağ kalan eşin miras payı, mirasın hangi zümre ile paylaşıldığına göre değişir:
Birinci zümre ile mirasçıysa (yani ölenin çocuklarıyla birlikte mirasçı ise), mirasın 1/4'ünü alır.
İkinci zümre ile mirasçıysa (yani ölenin anne-baba ve kardeşleriyle birlikte mirasçı ise), mirasın 1/2'sini alır.
Üçüncü zümre ile mirasçıysa (yani ölenin büyükanne, büyükbaba ve onların çocuklarıyla yani ölenin amca/dayı ve hala/teyzesi ile birlikte mirasçı ise), mirasın 3/4'ünü alır.
Sağ kalan eş dışında hiçbir yasal mirasçı yoksa, mirasın tamamı sağ kalan eşe kalır.
Sağ Kalan Eşin Mirasçılık Dışındaki Hakları
Sağ kalan eşin miras hukukundaki hakları sadece miras payı ile sınırlı değildir:
Aile Konutunda Oturma Hakkı: Sağ kalan eş, miras bırakana ait olan ve birlikte yaşadıkları konut üzerinde ölümüne kadar oturma hakkına sahip olabilir.
Mal Rejimi Kaynaklı Alacaklar: Eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejimi varsa, sağ kalan eş, miras dışında da mal rejiminden doğan alacaklarını talep edebilir.
Sık Sorulan Sorular
1. Sağ kalan eş, miras paylaşımında hangi haklara sahiptir?
Sağ kalan eş, mirası diğer mirasçılarla birlikte paylaşır. Hangi zümre ile birlikte mirasçı olduğuna bağlı olarak değişen oranlarda miras hakkına sahiptir. Ayrıca, aile konutunda oturma hakkı ve mal rejimi kaynaklı alacak hakları da bulunmaktadır.
2. Çocuklar varken sağ kalan eş mirasın tamamını alabilir mi?
Hayır. Eğer miras bırakanın hayatta olan çocukları varsa, sağ kalan eş mirasın sadece 1/4'ünü alabilir. Geri kalan 3/4'lük kısım çocuklar arasında eşit olarak paylaşılır. Örnek vermek gerekirse 3 tane çocuğu olan Ahmet Bey vefat ettiğinde Eşi ¼ Çocukları ise, her çocuğu ¼ pay alacaktır.
3. Miras paylaşımı sırasında eşin sağ olup olmaması önemli midir?
Evet. Miras paylaşımı, mirasın açıldığı tarihte sağ olan mirasçılara göre yapılır. Eğer sağ kalan eş, miras paylaşımı tamamlanmadan vefat ederse, miras hakkı kendi mirasçılarına geçer. Bu konuda belirtmek gerekir ki bilrikte ölüm karinesi gibi karineler bu noktada önem taşır. Örnek vermek gerekirse mirasçı olacak olan Ahmet Bey ve Eşi Zehra Hanım aynı uçakta giderken uçak kazası sonucu bir anda uçak infilak olmuş ise ‘’birlikte ölüm karinesi’’ uygulanır. Bu durumda eşler aynı anda ölmüş kabul edildiğinden birbirlerine mirasçı olmazlar.
Başka bir örnekte ise uçak kazasında Ahmet Bey kaza anında ölmüş, eşi Zehra Hanım ise kaldırıldığı hastanede ölmüş ise ilk olarak Ahmet Beyin mirasının ¼’ü Eş Zehra Hanıma kalacak ardından Zehra Hanım da vefat ettiğinde ona kalan pay da çocuklarına geçecektir.
4. Eşin miras hakkını azaltmak veya ortadan kaldırmak mümkün mü?
Hayır. Sağ kalan eşin yasal miras hakkı kanunla belirlenmiştir.korunmuştur. Ancak eşler arasında yapılacak bir miras sözleşmesi ile sağ kalan eş, miras hakkından feragat edebilir. Ancak saklı paylarından hiçbir şekilde feragat edemez.
5. Sağ kalan eş, mirasın tamamını alabilir mi?
Eğer murisin başka mirasçısı yoksa, evet. Yani altsoy, mirasçının anne-babası veya başka bir yasal mirasçı bulunmuyorsa, mirasın tamamı sağ kalan eşe kalır.
Sonuç
Miras paylaşımı, Türk Medeni Kanunu'na göre belirlenmiş olan zümre sistemi çerçevesinde yapılır. Mirasa ilişkin kanunun emredici hükümleri bulunmaktadır. Altsoyu olan bir mirasçının mirası öncelikle çocuklarına kalırken, sağ kalan eşin miras hakkı belirli oranlara göre korunur. Miras hukuku karmaşık bir yapıya sahip olduğu için, mirasçıların haklarını tam olarak öğrenmek adına miras alanında uzmanlık sahibi bir avukat ile görüşmelerinde fayda vardır.
Comments