İş Hukuku; Kıdem, İhbar ve İşe İade

İş Hukuku: Kıdem ve İhbar Tazminatından İşe İade ve Tazminat Davalarına Kadar Bilmeniz Gerekenler

İş hukuku, çalışanların ve işverenlerin haklarını koruyan, çalışma hayatına dair kuralları belirleyen bir hukuk dalıdır. İşten çıkarılma, haksız fesih, iş kazası ve meslek hastalıkları gibi durumlarda çalışanların haklarının korunması için belirli yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Bu makalede, iş hukuku kapsamında çalışanların en sık karşılaştığı sorunlar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

1. İşten Çıkarılma Durumunda Kıdem ve İhbar Tazminatı Talepleri

İşten çıkarılma durumunda çalışanların kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanabilmesi için bazı yasal şartların yerine getirilmiş olması gerekir.

a. Kıdem Tazminatı Nedir ve Kimler Hak Kazanabilir?

Kıdem tazminatı, işçinin aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl süreyle çalışmış olması durumunda, iş sözleşmesinin belirli nedenlerle sona ermesiyle ödenen bir tazminat türüdür.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları:

• İşverenin haklı bir neden olmaksızın iş sözleşmesini feshetmesi,

• Çalışanın sağlık sorunları, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık durumları gibi haklı nedenlerle istifa etmesi,

• Emeklilik veya askerlik nedeniyle işten ayrılma,

• Kadın işçinin evlilik nedeniyle işten ayrılması (1 yıl içinde).

b. Kıdem Tazminatının Hesaplanması

Kıdem tazminatı, çalışanın işyerindeki her tam yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır. Parasal sınır ise her yıl belirlenen tavan miktarla sınırlıdır.

c. İhbar Tazminatı Nedir?

İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin feshedileceği bilgisi karşı tarafa önceden bildirilmediğinde ödenen tazminattır. Bu süreler, işçinin çalıştığı süreye bağlı olarak değişiklik gösterir:

Bildirim Süreleri:

• 6 aya kadar çalışanlar için 2 hafta,

• 6 ay - 1,5 yıl arası çalışanlar için 4 hafta,

• 1,5 yıl - 3 yıl arası çalışanlar için 6 hafta,

• 3 yıldan fazla çalışanlar için 8 hafta.

İhbar süresine uymayan taraf, bu sürenin ücretini tazminat olarak öder.

2. Haksız Fesih ve İşe İade Davaları

İş sözleşmesinin işveren tarafından haksız şekilde feshedilmesi durumunda, işçi haksız fesih iddiasıyla dava açabilir ve işe iade talebinde bulunabilir.

a. Haksız Fesih Nedir?

Haksız fesih, işverenin iş sözleşmesini geçerli veya haklı bir neden olmaksızın sona erdirmesidir.

• Geçerli Nedenler: İşçinin performans düşüklüğü veya işyerindeki gerekliliklerden kaynaklanan nedenler.

• Haklı Nedenler: İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları.

b. İşe İade Davası Nedir?

Haksız feshe uğrayan işçi, işe iade davası açarak işine geri dönmeyi veya tazminat almayı talep edebilir.

İşe İade Davası Şartları:

• İşyerinde en az 30 çalışan bulunması,

• İşçinin en az 6 aylık kıdeminin olması,

• İşçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olması.

İşe İade Davasında Süre:

Dava, fesih bildiriminden itibaren 1 ay içinde açılmalıdır.

c. İşe İade Davasında Kararlar

Mahkeme, işçinin işe iadesine karar verirse, işveren işçiyi işe başlatmazsa en az 4 aylık ve en fazla 8 aylık brüt ücreti tutarında tazminat ödemek zorundadır.

3. İş Kazası ve Meslek Hastalıklarından Kaynaklanan Maddi ve Manevi Tazminat Davaları

İş kazaları ve meslek hastalıkları, çalışanların sağlıklarını kaybetmesine neden olabilecek durumlar arasında yer alır. Bu gibi durumlarda işçinin maddi ve manevi zararlarının karşılanması için tazminat talep etme hakkı bulunur.

a. İş Kazası Nedir?

İş kazası, işçinin işini yaptığı sırada veya işin gereği olarak bulunduğu bir yerde meydana gelen, bedensel veya ruhsal zarar veren olaydır.

İş Kazası Kapsamına Giren Durumlar:

• İşyerinde meydana gelen kazalar,

• İşçinin işveren tarafından görevlendirildiği bir yerde yaşadığı kazalar,

• İşçinin işyeri araçlarını kullanırken yaşadığı kazalar.

b. Meslek Hastalıkları Nelerdir?

Meslek hastalığı, işçinin yaptığı iş nedeniyle zamanla oluşan sağlık sorunlarıdır. Bu durumlar, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenir ve iş kazası kapsamına alınabilir.

c. Maddi ve Manevi Tazminat Davaları

Maddi Tazminat Talepleri:

• Tedavi giderleri,

• Çalışamadığı dönemlerdeki ücret kayıpları,

• Sürekli sakatlık nedeniyle gelir kaybı.

Manevi Tazminat Talepleri:

İşçinin veya yakınlarının yaşadığı acı, elem ve ızdırap için talep edilen tazminattır.

d. Tazminat Davasında Süreler ve Şartlar

• İş kazası durumunda işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) bildirim yapması zorunludur.

• Tazminat davası, kazanın öğrenilmesinden itibaren 10 yıl içinde açılabilir.

Bu makalede ele alınan konular, çalışanların iş hukuku kapsamında sahip olduğu haklar hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Çalışma hayatında yaşanan sorunlar karşısında yasal haklarınızı öğrenmek ve süreçleri doğru yönetmek için bir iş hukuku avukatından destek almanız önerilir.